Nguyên tắc ABCD – Chấn thương, đặc biệt là do tai nạn giao thông và tai nạn sinh hoạt là một trong các nguyên nhân hàng đầu gây tử vong hiện nay. Việc sơ cấp cứu ban đầu vô cùng quan trọng, trong đó có vai trò lớn của những người có mặt tại hiện trường, khi tai nạn xảy ra khi không có nhân viên y tế.

Những nguyên tắc sơ cấp cứu ban đầu bạn cần biết để phòng tránh những trường hợp không mong muốn xảy ra và xử lý kịp thời để giữ tính mạng cho người bị nạn.

Nguyên tắc chung – nguyên tắc ABCD

  • Khi hiện trường xảy ra tai nạn,, trước tiên phải kiểm tra hiện trường xung quanh nạn nhân. Các yếu tố nguy hiểm gây tai nạn hoặc có nguy cơ gây tai nạn cần được loại bỏ hoặc phải tránh để có thể vừa cứu được nạn nhân, vừa bảo vệ được bản thân. Đưa nạn nhân ra chỗ an toàn, thoáng, cao ráo để có thể thực hiện cứu chữa sơ bộ ban đầu có hiệu quả.
  • Khi sơ cấp cứu nên gọi thêm người đến hỗ trợ vì có các tổn thương không tự bản thân xử trí được nếu chỉ có một mình, ngay cả trường hợp người đến sơ cấp cứu là nhân viên y tế. 
  • Nguyên tắc đưa nạn nhân ra khỏi đống đổ nát hoặc xe đổ … cần có tối thiểu hai người, kéo nạn nhân từ phía sau, luồn tay vào nách nạn nhân để kéo, luôn lưu ý giữ cổ thẳng và bảo vệ cột sống vùng lưng. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng, không di chuyển nạn nhân khi không thật sự cần thiết và bạn không chắc chắn vào kỹ thuật của mình.

Nguyên tắc xử trí cấp cứu sơ bộ tại chỗ – nguyên tắc ABCD 

Với các tai nạn và chấn thương nói chung cần được xử trí cơ bản với các nguyên tắc ABCD

Xử trí ban đầu chỉ thực hiện trong 2 phút, tiến hành xử trí ngay sau khi phát hiện thương tổn và nhắc lại đánh giá bất cứ lúc nào khi bệnh nhân không ổn định. Các bước xử trí ban đầu ABCD bao gồm:

(A) Airway: Đường thở

Trong xử trí đường thở, trước hết cần nhận biết nếu bệnh nhân tỉnh, còn tiếp xúc được hay không? Nếu có nghi ngờ tắc nghẽn đường thở cần thực hiện ngay lập tức các động tác sau :

  • Nghiêng người ghé sát tại và má vào miệng và mũi nạn nhân để nghe, cảm nhận xem còn thở không.
  • Mở miệng kiểm tra xem có đờm rãi, dị vật phải móc lấy sạch (nếu có thể và nhớ bảo vệ tay bằng vải hoặc nilon sạch). Nếu nạn nhân còn khó thở, cần phải kiểm tra xem có phải do lưỡi tụt đè vào, tiến hành kéo lưỡi.
  • Nâng cằm, ấn trán cho đường thở được thẳng trục.

(B) Breathing: Hô hấp

Đánh giá rối loạn hô hấp dựa vào tần số thở, động tác gắng sức hô hấp, xem trên ngực có vết thương không, đặc biệt là các trường hợp có thể xử trí được ngay tại chỗ trong khi chờ đợi nhân viên y tế đến, nhất là khi:

  • Nạn nhân có ngừng thở, tím tái. Trường hợp có ngừng thở hoặc đe dọa ngừng thở phải tiến hành ngay hô hấp nhân tạo miệng – miệng hoặc miệng – mũi (thổi ngạt với miệng áp miệng hoặc áp mũi nạn nhân).
  • Tổn thương ngực hở rộng, đặt ngay miếng gạc lớn hoặc lấy quần áo sạch đặt lên vết thương và băng kín, mục đích cầm máu và hạn chế khí tràn vào khoang ngực sẽ làm cho nạn nhân khó thở. Tuyệt đối không lấy bỏ dị vật đang cắm trên ngực, nguy cơ sẽ gây chảy máu ồ ạt làm nạn nhân có thể tử vong nhanh chóng do chảy máu từ các mạch lớn.

(C) Circulation: Tuần hoàn

Trong khi đánh giá và xử trí tuần hoàn, luôn kiểm tra tiếp tục đường thở và hô hấp. Đối với tuần hoàn, cần xác định shock (sốc) mất máu và kiểm soát chảy máu.

Đánh giá tuần hoàn dựa vào :

  • Mạch ngoại vi ở cổ tay, vùng cổ hay bẹn: khó bắt hoặc không bắt được. 
  • Bệnh nhân có dấu hiệu lơ mơ, da nhợt, vã mồ hôi, đó là dấu hiệu shock mất máu. 
  • Chúng ta chỉ có thể kiểm soát chảy máu bên ngoài, còn chảy máu bên trong nhất thiết phải có can thiệp phẫu thuật mới kiểm soát được.
  • Biện pháp cầm máu như băng ép hoặc ép chặt vào chỗ đang chảy máu bằng quần áo hoặc có băng gạc sạch vô khuẩn càng tốt, giữ nguyên cho đến khi nhân viên y tế đến, tuyệt đối không bỏ tay đang giữ ép ra hoặc bỏ gạc đang giữ để thay gạc mới sẽ làm cho máu chảy càng mạnh hơn và khó cầm.
  • Nâng cao chi chảy máu so với mức tim và giữ nguyên, ngoài ra khi nâng cao chi có tác dụng làm cho máu dồn về tim, não. Chỉ đặt garo nếu chi xác định sẽã cắt cụt, đảm bảo tháo garo trong vòng 6 tiếng để bảo tồn chi, vết thương chảy máu không cầm được bằng tất cả các phương pháp. Trường hợp nạn nhân có ngừng tim, cần tiến hành hồi sức tim phổi bằng ép tim ngoài lồng ngực. Tiến hành 2 người là tốt nhất, vừa hô hấp vừa ép tim ngoài lồng ngực.

(D) Disability: Thần kinh

Cần đánh giá nhanh tổn thương hệ thần kinh qua cách đánh giá nhanh như sau:

A – Awake – tỉnh: nạn nhân tỉnh và giao tiếp được bình thường.

V – Verbal response: đáp ứng bằng lời khi hỏi.

P – Painful response: đáp ứng bằng kích thích đau, chỉ áp dụng khi mà hỏi không thấy trả lời.

U – Unresponsive: không đáp ứng bằng hỏi hoặc kích thích đau, khi đó nạn nhân đã hôn mê sâu và tiên lượng rất xấu, nên vận chuyển sớm đến cơ sở y tế để được chăm sóc.

Trên đây là toàn bộ thông tin về nguyên tắc ABCD khi sơ cấp cứu chấn thương cơ bản. Hi vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích nhất. Hãy theo dõi các bài viết tiếp theo của Bản tin sức khoẻ bạn nhé!

Lan Anh